Crush Sendromu Nedir, Tedavisi Nasıl Yapılır?

Uzun süre hareketsizlik, sıkışma ve ezilme biçiminde yaralanmalar sonucu oluşan doku zedelenmesi ve kas nekrozuna Crush Sendromu denmektedir. Crush sendromu, zedelenen kaslarda sıvı birikimiyle gelişen şok, metabolik asidoz, akut böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliğinin gelişmesiyle meydana gelmektedir.

Deprem, maden göçükleri, binaların patlama sonucu yıkılması, ezilme ile sonuçlanan trafik kazaları, çığ düşmesi, toprak kayması, savaş alanlarındaki bombalamalar gibi travmatik nedenler sonrası crush sendromu görülmektedir. Bu gibi zorlu durumlardan kurtarılan insanların yüzde 40’ında bu ezilmelere rastlanır, bu hastaların üçte birinde akut böbrek yetmezliği gelişebilir. Marmara depreminin şu ana kadar dünyada karşılaşılan ve kayıtları tutulmuş en büyük “renal (böbrek) felaketi” olduğu gerçeği unutulmamalıdır. 639 hastada aynı anda gelişen böbrek yetmezliği ve ezilme sonucu bu hastalar ancak diyalizle hayatına devam edebilmişlerdir.

Crush Sendromunda İlk Yardım Nasıl Yapılmalı?

Enkazdan çıkarılan kişiye ilk müdahalede crush sendromu riskine karşı su veya meyve suyu verilmemelidir. Bu tür yanlış müdahaleler kas dokusunda biriken hücre içi sıvının kana karışarak böbrek ve karaciğer gibi organların işleyişini bozmasına, dolayısıyla ölüme sebebiyet verebilir. Bu nedenle olanak varsa periferik damar yolu enkaz/göçük altındayken açılmalı ve uygun solüsyon serum yolu ile hastaya verilmelidir.

Kazazedeye ilk müdahale yapıldıktan sonra hastanede tıbbi tedavisi ve takibi devam etmekte iken birkaç gün “crush sendromu diyeti” uygulanmalıdır. Daha sonra hastanın durumuna göre kronik böbrek yetmezliği diyetine geçilebilir. Bu beslenme protokolünde dikkat edilmesi gereken noktalardan biri protein ve potasyum miktarının düşük tutulmasıdır. Günlük 20-40 gram arası protein tüketimi uygun olduğundan hastanın daha çok karbonhidrat tüketmesi sağlanmalıdır. Hastadaki potasyum oranı takip edilerek potasyum içeriği yüksek muz, hurma, armut, kivi gibi meyveler; pancar, kereviz, domates, salatalık, ıspanak, havuç ve bezelye gibi sebzeler; nohut, kuru fasulye, mercimek gibi kuru baklagil yemekleriyle arpa, buğday çavdar içeren tahıllı yemekler; kuru meyveler ve kuruyemişler akut durumda yasaklanmalıdır. Bununla birlikte çikolata, tahin, pekmez, konserve gıdalar, kahve, asitli içecekler ve hazır meyve sularından da bir süre uzak durulmalıdır.

Uzmanlar tarafından vücut dengesini sağlamak amacıyla uygulanan sıvı takviyesi bittikten sonra refeeding sendromu oluşmaması için kademeli olarak beslenmeye başlanmalıdır. Refeeding sendorumu, uzun süre beslenilememesi durumu sonrasında tekrar beslenmeye başlandığında görülen ve hayatı tehdit edebilen metabolik bozuklukları ifade eder. Bu noktada kişiye özel beslenme desteği planlaması yapılmalı, nabız ve sıvı dengesi takibi devam etmelidir.

Deprem gibi afet durumlarında insanlar besin maddelerine ulaşımda sıkıntılar yaşayabilir. Bu nedenle kahvaltıda yumuşak beyaz peynir, tuzsuz zeytin, bal, tuzsuz beyaz ekmek gibi daha ulaşılabilir ve crush sendromu diyetine uygun besinler tercih edilebilir. Öğle ve akşam öğünlerinde mümkünse un çorbası ve pirinç pilavı; sıcak yemek yoksa da nişastalı bisküviler ya da nişastalı muhallebi gibi gıdalar tüketilebilir.