Tiroit Bezini Yakından Tanıyın

Tiroit bezi, insan boynunda, “adem elması” denilen kıkırdağın altında yerleşmiştir. Tiroit bezi, triodotironin – (T4) ve Tiroksin(T4) diye adlandırılan iki hormon salgılar. Bu hormonlar vücudun metabolizma hızının, kan basıncının, kalp ritminin ve hararetinin korunmasında oldukça önemli rol oynarlar. Tiroit bezinin bu hormonları üretmek için iyot kullanması gerekir. Bu hormonlar dışında tiroit bezi “kalsitonin” diye adlandırılan üçüncü bir hormon da üretir ki, bu da kemik sertliğinin korunmasına etkide bulunur.

Tiroit Bezi Hastalıkları

Tiroit bezi hastalıklarından bahsederken çoğu kez “guatr” sözcüğü kullanılsa da bu yanlıştır. Guatr, tiroit bezinin farklı sebeplerle büyümesine verilen addır. Guatr oluşumunun esas nedeni “iyot defisiti” yani iyodun gıda ile yetersiz alınmasıdır. Diğer nedenleri genetik yatkınlık, çevresel ve kişisel özellikler gibi değişik etkenlerdir. Türkiye’de iyot eksikliği guatr oluşumundaki en önemli unsurdur. 

Tiroit bezinin fazla çalışarak aşırı hormon salgılamasına“hipertiroidizm” demekteyiz. Halk arasında “zehirli guatr” olarak bilinir.Hipertiroidizmin en yayağın nedenleri Graves hastalığı ve toksik adenomdur. Hipertiroitle seyreden hastalıkların esas belirtileri şunlardır:

• Kaslarda zayıflık - merdivenlerden kolayca çıkamama, ağır şeyler taşıyamama
• Ellerde titreme
• Kalp çarpıntısı, kan basıncında artış
• Yorgunluk
• Aşırı iştah - normal veya fazla beslenmeye rağmen kilo kaybı
• İshal - artmış bağırsak hareketleri
• Sinirlilik
• Göz problemleri - gözlerde rahatsızlık hissi, görmede zorluk
• Adet düzensizliği
• Sıcağa tahammülsüzlük ve aşırı terleme
• Kısırlık

Tiroit bezinin gereğinden az hormon üretmesine ise “hipotireoz” denir. Değişik hastalıklar hipotireoza sebebe olabilir. Bunlardan en çok rast geleni “hashimoto” hastalığıdır. Hipotireoz kadınlarda daha sık görülür, yaşla birlikte görülme sıklığı artar ve ailesel geçiş gösterir. Hipotireozun esas belirtileri şunlardır:

• Yorgunluk
• Zihinsel yavaşlama
• Hareketsizlik
• Üşüme hissi
• Kilo alma
• Cilt ve saçta kuruma
• Kabızlık
• Adet düzensizliği

Tiroit Nodülü

Tiroit bezinin sık rastlanan patolojilerinden biri de nodüldür. Nodüller yani düğümcükler tiroit bezi içinde oluşan normal tiroit dokusundan farklı yapıdaki hücre guruplarıdır. Bunlar tiroit hücrelerinin anormal çoğalması neticesinde gelişirler. Toplumda çok sık karşılaşılan bir durumdur. Elle muayenede nodülün rast gelme sıklığı yüzde 10 veya 20’dir. US- la müayinbede nodlun görülme sıklığı 65% - in üzerindedir. Nodül kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir. Yaş artışına bağlı olarak görülme sıklığı da artmaktadır. Nodüller fonksiyonel bakımdan aktif yani tiroit hormonu salgılayan sıcak nodül ve gayri aktif yani hormon salgılamayan soğuk nodül olarak iki ana gurupta incelenir. Ayrıca anatomik açıdan tek nodül (soliter) ve çok sayıda nodül (multinodüler) olmak üzere alt gruplara da ayrılmaktadır. Nodüllerin yüzde 95’i iyi huylu olur ancak bazen kötü huylusu da teşhis edilebilmektedir. Nodulun iyi veya kötü huylu olduğunu araştırmak için hastaya çeşitli hormon ve ratioloji testleri yapılmaktadır. Tiroit US, sintigrafi ve nodülün ince iğneli aspirasyon biyopsisi uygulanır. Nodüle kötü huylu tanısı konmuşsa hastaya cerrahi operasyon gerekir.

Uzm. Dr. Müjgan Talibova Akdüz / Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı

Çakmak Erdem Hastahanesi