Şeker Hastalığı (Diyabet) Belirtileri Nelerdir?
23.09.2023Diyabet (şeker hastalığı), her yaş grubundan insanı tehdit eden bir sağlık sorunudur. Bu metobolik hastalık birçok farklı rahatsızlığın görülmesine sebep olabilmektedir. Yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz bir hayat tarzının yaygınlaşmasıyla birlikte toplumumuzda diyabet görülme sıklığı hızla artmaktadır.
Diyabet Nedir?
Şeker hastalığı nedir sorusu, vücutta kan şekerinin (glukoz) normalden yüksek seviyede seyrettiği bir metabolik hastalık olduğu şeklinde yanıtlanabilir. İdrarda normalde şeker bulunmaz, ancak diyabet hastalarına yapılan testlerde idrarda şekere rastlanır. Uzun süreli ve kronik bir hastalık olan diyabet, pankreasın yetersiz insülin üretmesinden ya da vücut dokularının insüline direncinden kaynaklanır.
Diyabetin birçok çeşidi vardır. En sık görüleni tip 2 diyabettir.
Tip 1 Diyabet: Çocukluk veya gençlik döneminde ortaya çıkar. Otoimmün bir süreç sonucu pankreasın insülin üreten beta hücrelerinin yok edilmesiyle gelişir. Vücut insülin üretemediğinden ömür boyu kişiye dışarıdan insülin enjekte edilmesi gerekir. Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Tip 2 Diyabet: Sıklıkla yetişkinlik döneminde ortaya çıkar, ancak artık çocukluk döneminde de görülebilmektedir. Tip 2 diyabet, vücut hücrelerinin insüline karşı dirençli hale gelmesi durumudur. Pankreas insülin salgılar ancak vücut bu insülini kullanamaz. Zamanla pankreasın salgıladığı insülin miktarı yetersiz kalır. Bu tür diyabetin risk faktörleri arasında obezite, fiziksel hareketsizlik, ailede diyabet öyküsü bulunması ve yaşın ilerlemesi yer alır.
Vücutta Şeker Hastalığı Neden Olur?
Genetik yatkınlıklar, obezite, düşük fiziksel aktivite, yanlış beslenme alışkanlıkları, stresli bir hayat, yaşlanma ve bazı diğer sağlık sorunları diyabet riskini artıran faktörler arasındadır. Ayrıca hamilelik döneminde gestasyonel diyabetin gelişmesi ve yüksek ağırlıklı bir bebek dünyaya getirmek de şeker hastalığı riskini artırmaktadır.
Şeker Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Şeker hastalığının belirtileri yüksek kan şekeri ve kronik şeker seviyelerine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Sık sık susuzluk hissi ve buna bağlı olarak sık idrara çıkma
- İştah artışına rağmen kilo kaybı yaşama
- Sürekli yorgunluk hissi, enerji eksikliği
- Görme problemleri, bulanık görme
- Ağızda sürekli kuruluk hissi
- Kesikler, sıyrıklar ve yaraların yavaş iyileşmesi
- Ellerde ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma hissi
- Kötü nefes kokusu (kan şekerinin yüksekliğine işaret eder)
- Ciltte kuruluk, kaşıntı
Kadınlarda şeker hastalığı belirtileri ve gestasyonel diyabet (hamilelik sırasında gelişen diyabet) ise şu belirtilerle karakterizedir:
- Sık idrara çıkma
- Aşırı susama
- Yorgunluk
Diyabet belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Kişi şeker hastalığından şüpheleniyorsa veya risk faktörleri mevcutsa (aile öyküsü, obezite gibi) bir sağlık kuruluşuna başvurmak ve gerekli testleri yaptırmak gerekir. Erken teşhis ve tedavi olanağı diyabete bağlı komplikasyonları önlemeyi sağlar.
Şeker Hastalığı İlk Nereye Vurur?
Diyabet vücuttaki sistemleri etkileyerek çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. En sık rastlanan sonuçlarından biri, kan damarlarına yaptığı olumsuz etkilerdir. Buna bağlı olarak diyabete bağlı kardiyovasküler hastalıklar, yüksek tansiyon ve dolaşım sorunları görülmesi muhtemeldir.
Diyabet ayrıca gözleri de etkiler. Retinada (gözün arka kısmındaki ışığı algılayan tabaka) hasara yol açarak diyabetik retinopati denen göz hastalığını meydana getirebilir. Bu durum kişide görme kaybına kadar ilerleyebilir.
Böbreklerin işlevi diyabet hastalığına bağlı olarak olumsuz etkilenir. Diyabetik nefropati olarak bilinen böbrek hastalığı gelişebilir, bu da böbrek yetmezliğine yol açabilir. Diyabet ayaklardaki dolaşım sürecine de sirayet edebilir, bunun sonucunda ayak yaralarının iyileşmesini zorlaştırabilir. Bu nedenle diyabetik ayak yaraları ve enfeksiyonlar yaygın bir komplikasyondur.
Şeker Hastası Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?
Şeker hastalığı riskinizi değerlendirmek için öncelikle bazı faktörleri göz önünde bulundurmak gerekir. Aşağıdaki sorulara yanıtınız evetse ve şeker hastalığı belirtileri taşıdığınızı düşünüyorsanız bir hekimle iletişime geçmeniz gerekir:
- Ailenizde şeker hastalığı öyküsü var mı?
- 45 yaşın üzerinde misiniz?
- Vücut kitle indeksiniz (VKİ) normalden fazla mı?
- Gün içinde yeterince fiziksel aktivite yapıyor musunuz?
- Yüksek tansiyon veya yüksek kolestrol gibi sağlık sorunlarınız var mı?
- Daha önce gestasyonel diyabet geçirdiniz mi?
Diyabet tanısı koymak için kişiye kan testleri yapılması gerekir. Sağlıklı kişilerde açlık kan şekeri 70-100 mg/Dl arasında seyreder. Diyabet hastalarında ise bu değer 126 mg/Dl’nin üzerindedir. Test sonuçları yüksek gelirse, glukoz tolerans testi (OGTT) veya HbA1c testi gibi daha spesifik testlerin yapılması gerekebilir. OGTT sonucunda 200 mg/Dl’yi aşan sonuç diyabet, 140-199 mg/Dl arasında olan sonuç ise gizli şeker hastalığı belirtilerindendir.
Şeker hastalığı bazen belirti vermeden ilerleyebilir, bu nedenle risk faktörlerine dikkat etmek ve düzenli sağlık kontrolünden geçmek önemlidir.
Şeker Hastalığı İyileşir mi?
Şeker hastalığı nasıl geçer sorusuna, diyabet iyi yönetildiğinde kişinin normal bir hayat sürdürebileceği yanıtı verilebilir. Şeker hastalığı tanısı konulduğunda hastanın bazı hayat tarzı değişikliklerini uygulaması ve tedavi için hekim önerilerini aksatmaması gerekir. Kan şekerinin düzenli olarak ölçülmesi, gerekirse oral ilaçlar veya insülin tedavisinin uygulanması tedavi seçenekleri arasındadır. Size uygun şeker hastalığı tedavisi planlaması doktorunuz tarafından oluşturulacaktır.
Şeker hastalığına ne iyi gelir dendiğinde, diyabetli kişilerin beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmeleri ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olacak sağlıklı bir diyet benimsemeleri önerilir. Karbonhidratlar sınırlandırılarak, lifli gıdalar tüketilerek ve porsiyonları küçülterek kan şekeri kontrol altında tutulabilir. Ayrıca kişinin düzenli fiziksel aktivite yapması da kan şekerini düşürmeye yardımcı olur.
Diyabet ilerleyici bir hastalıktır. Kalp hastalıkları, böbrek sorunları, göz problemleri, sinir hasarı ve ayak komplikasyonları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle düzenli olarak kan şekerini ölçtürmek ve sağlık kontrollerini aksatmamak önemlidir.
Şeker Hastalığı Olan Kişi Ne Yememeli?
Diyabetli kişilerin yemek planları, kan şekeri seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olacak şekilde düzenlenmelidir. Diyabet diyeti, düşük glisemik indeksli yiyecekler, lifli gıdalar, sağlıklı yağlar ve dengeli proteinlerden oluşmalıdır. Doktor veya diyetisyen gözetiminde uygulanacak beslenme planı, diyabetli kişinin sağlığını en iyi şekilde korumasını sağlayacaktır.
Genel olarak diyabet hastalarının yememesi gereken besinler şunlardır:
- Şeker, tatlı, çikolata gibi yüksek şeker içeren yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
- Beyaz pirinç, makarna, patates ve nişasta içeren yiyecekler kan şekerini hızla yükseltir, bu tür yiyeceklerin tüketimi sınırlanmalıdır. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmekler tüketilebilir.
- Şekerle tatlandırılmış tahıl gevreği, şekerli unlu mamuller ve tatlı tahıl barları gibi ürünlerden kaçınılmalıdır.
- Kızartılmış gıdalar, patates cipsleri, bal, reçel, pekmez tüketilmemesi gereken gıdalardandır.
- Doğal sıkılmış dahi olsa meyve suyu tüketimi sınırlı olmalıdır, meyve suları genellikle yüksek miktarda şeker içerir.
- Alkollü içecekler kan şekerini kontrol etmeyi zorlaştırır, bu nedenle şeker hastaları alkol tüketirken dikkatli ve ölçülü olmalıdır.
- Fast food, işlenmiş etler gibi yüksek doymuş yağ içeren yiyecekler ve margarin gibi trans yağların tüketimi sınırlanmalıdır.
- Yüksek tuz içeren yiyecekler tansiyonu artırarak böbrek sağlığını olumsuz etkiler. Tuzun olabildiğince az tüketilmesi gerekir.
Şeker hastalığı ne yemeli sorusuna ise, yoğurt, yeşil yapraklı sebzeler, çavdar ve tam tahıllı ekmekler, baklagiller, lifli gıdalar, kırmızı et yerine balıklar, badem, ceviz, zeytinyağı, yoğurt cevabı verilebilir.
