Beyin Sağlığı İçin Gizli Tehlike

Şah damarı, “damar sertliği” olarak da bilinen ateroskleroza bağlı olarak ciddi derecede daraldığında beyne giden kan miktarı azalır ve felç geçirme riski artar. Bu nedenle karotis arter hastalıklarının tanı ve tedavisi önemlidir.

Karotis arterler, boynun her iki yanında bulunan ve şah damarı olarak da bilinen atardamarlardır. Bu arterler, kalpten gelen oksijen açısından zengin kanı baş ve beyin bölgesine taşırlar. Dolayısıyla beynin beslenmesini sağlayan en önemli damarlardır. Beyin oksijensizliğe en hassas olan organdır. Bu nedenle karotis arter hastalıkları beyinde geçici veya kalıcı hasarlara yol açabilen durumlar oluşturabilir. Bununla birlikte karotis arter darlığı, intraserebral enfarkt (inme) gelişimi ve riskinin en önemli nedenlerinden biridir.

Karotis Arter Hastalığı Neden Oluşur?

Dokuların kan akışının kesildiği veya azaldığı duruma infarkt adı verilir. Bu durumda bir organ veya dokunun oksijen ve besinleri taşıyan kan akışı azalır veya tamamen kesilir, bu da hücrelerin hasar görmesine veya ölmesine neden olur. En yaygın olarak bilinen infarkt türü kalp krizi olarak adlandırılan miyokardiyal infarkttır.

Karotis arter hastalıklarının meydana gelmesinde en önemli faktör, %90 oranında aterosklerozdur.  Ateroskleroza bağlı infarkt gelişimi ise iki farklı yoldan gerçekleşir:

1. Karotis arter hastalıklarında, büyük damarların genişlediği ve kıvrıldığı yerde plaklar oluşur. Bu plaklar akut tromboza (damar tıkanması) neden olur ve buna bağlı olarak damarın içindeki geçiş alanı daralır. Bu nedenle, karotis arter lezyonları genellikle damarın ikiye ayrıldığı bölgede oluşur.
2. Emboli vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan pıhtı parçalarının dolaşıma karışarak farklı bir doku veya organda damar tıkanıklığına neden olma durumudur. Sertleşen plaklar emboli şeklinde koparak infarkta neden olur.

Yaş, tansiyon hastalığı, koroner arter hastalığı, yüksek kolesterol seviyeleri, obezite, diyabet hastalığı, sigara kullanımı, böbrek yetmezliği bilinen en önemli risk faktörleridir.

Karotis Arter Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

• Baş dönmesi
• Bayılma
• Vücudun belli kısımlarını tutan güçsüzlük
• Yüzde aniden oluşan asimetri ve hareket kısıtlığı
• Amourosis fugax: Hastaların “gözlerin önüne perde inmesi” olarak tanımladıkları, bir karartı şeklinde beliren geçici görme kaybıdır. 20-30 dakika sürebilir.
• Geçici iskemik atak (TİA): 24 saatten kısa süren nörolojik bozukluk olarak tanımlanmaktadır.

Tanı Yöntemleri

Öncelikle hasta fiziksel muayeneye alınır. Hekimin belirtiler, tıbbi sorunlar, mevcut ilaçlar ve aile öyküsü hakkında mümkün olduğunca ayrıntılı bilgi edinmesi tanı için önemlidir. Karotis dopler ultrasonografi, manyetik rezonans anjiografi, bilgisayarlı tomografik anjiografi tanı koymak için kullanılan görüntüleme teknikleridir.

Karotis arter darlığı tanısı için genellikle bir veya daha fazla yöntem birlikte kullanılır ve hastanın semptomları ve risk faktörleri dikkate alınarak bir sonuca varılır.

Tedavi Yöntemleri

Karotis arter hastalığının tedavisinde hastalığa neden olan risk faktörleri arasında bulunan şeker hastalığı, yüksek tansiyon gibi durumlar değerlendirilerek damar tıkanıklıklarının önüne geçmek için hayat tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi uygulanabilir.

Bu tedavi yöntemleri yeterli gelmediğinde veya belli seviyelerin üzerindeki darlıklarda müdahale gerekliliği ortaya çıkabilir. Cerrahi yöntem olarak karotis endartektomi işlemi uygulanma olup bu işlemle karotis arterlerin içinde oluşan plakları dışarı çıkarmak hedeflenir. İşlem sırasında boyunda yapılan bir cerrahi kesi ile tıkalı olan şah damara ulaşılır ve tıkanıklığa neden olan plak temizlenir. Damar çapı eski haline döner ve kan akımı beyinde yeniden normal basınca ulaşır. Bu işlem sonunda açılan şah damar cerrahın tecrübe ve damarın yapısına göre ya özel yama kullanılarak, ya da primer olarak kapatılır. Ameliyat sonrası hastalara uzun süre kan sulandırıcı ilaç tedavisi uygulanır.