Akılcı İlaç Kullanımı

İlaç, normal şartlarda hastalıkların tedavisinde hekimin düzenlediği reçeteyle kullanılan özel nitelikli endüstriyel bir üründür. Daha az olmakla birlikte bazı ilaçlar, sağlığın korunmasına yardımcı olmak ya da sağlıklı olma halinin sürdürülmesine yardımcı olmak gibi özel durumlarda hasta olmadan da kullanılabilir. Tüm bu uygulamalarda ön şart, ilacın doktor kontrolünde kullanımıdır.

Bitkisel ürünler, tıbben işe yaradığı yönünde kuvvetli geleneksel yaklaşımlar olan ya da bilimsel araştırmalar doğrultusunda endüstriyel üretimi yapılan ve reçetesiz olarak eczanelerde satılan ürünlerdir. Bitkisel ürünler bitkilerin kök, gövde, yaprak ya da yemişleri gibi değişik kısımlardan elde edilebilir.

Burada “bitkisel kökenli ilaç” ile kamuoyuna yanlış aksettirilen “bitkisel ilaç” doğru ifade ile “bitkisel ürün” birbiriyle aynı şeyler değildir. Halkın sağlık ve ekonomi açısından sorun yaşamaması için bu farklılığın bilincinde olması gerekir. Bitkisel ürün kullanımı konusunda dikkatli davranılmalıdır. Bu tür ürünleri kullanırken kişi “sorumluluğu kendi üzerine aldığı” bilinciyle davranmalıdır.

Akılcı İlaç Kullanımı Nedir ve İlkeleri Nelerdir?

Akılcı ilaç kullanımı (AİK) ilaç kullanırken doğruları uygulamak ve bilinçli olmaktır. Sağlık alanında evrensel düzeyde yetkin kurum Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’dür. AİK konusunda DSÖ somut bir duruş sergilemiş ve herkes tarafından kabul gören bir tanımlamada bulunmuştur. Buna göre AİK, “hastaların hastalıkları ve kendi bireysel özelliklerine uygun ilacı, uygun süre ve kullanım şekliyle, uygun maliyette almalarına yönelik kurallara uyulması” olarak tanımlamıştır.

Akılcı ilaç kullanımı;

• Belirlenen doğru ilacın,
• Doğru miktarda,
• Doğru uygulama yoluyla,
• Doğru zamanlamayla,
• Yeterli bilgilendirme yapılarak ve maliyet uygunluğu dikkate alınarak kullanılması ilkelerinin bütünüdür.

Hekimin düzenlediği tedavinin başarısında hastaların bilinçli davranmasının belirleyici rolü bulunur. Hastaların tüm bu süreç hakkında yeterli bilgi sahibi olmaları gerekir. Tedavi sürecinde doğru hasta-hekim ilişkisi kurulması önemlidir. Hekim, AİK’te en yetkin konumdaki kişidir. Hastalarına doğru teşhis koyan hekim, bunu yaparak AİK’in ilk adımını atar.

Hasta ve hasta yakını olan birisi, kendisinin veya yakınının ilaçla tedavisi yapılırken öncelikle bilinçli olmak zorundadır.

Aşağıda bu bakımdan sizlere katkı sağlayacak bazı pratik bilgilere yer verilmiştir.

• Hastalandığınızda ilaç tedavisine ihtiyacınız olup olmadığını doktorunuz belirler.
• İlaç tedavisi gereken durumlarda kullanacağınız doğru ilaca da doktorunuz karar verir.
• İlaç vücuda alındıktan sonra emilir, vücutta dağılır, süreç içerisinde yıkılır ve vücuttan atılır. Vücut içerisinde gerçekleşen bu olayların her biri çocuklar, ergenler, erişkinler ve yaşlılar arasında çeşitli farklılıklar gösterir. Dolayısıyla ilaçların vücutta kalma süresi gibi pek çok durum, her yaş grubu arasında değişmektedir.
• İlacınızı kullanırken doktorunuzun, eczacınızın ve diğer sağlık çalışanlarının bilgilendirme ve yönlendirmelerine tam olarak uymanız tedavinizin başarısını arttırır.
• İlacınızı kullanmadan önce, ilaç kutusundan çıkan kullanma talimatını dikkatle okuyun; güçlük çekerseniz bir yakınınızdan, eczacınızdan yardım alın. Gerekirse konuyu doktorunuzla görüşün.
• Ağzınızdan yutarak aldığınız ilaçlarınızı su ile için. Su dışında herhangi bir içecek (meyve suyu, süt, çay, gazoz vb.) ilacınız etkisini değiştirebilir.
• İlaçlar doğru dozda/miktarda kullanıldığında etkilidir. Şurup gibi ilaçları kullanırken, ilaç kutusundan çıkan ölçü kaşığını kullanın, ölçü aletinin işaretlerine dikkat edin.
• İlacınızı doktorunuzun belirttiği zaman aralıklarında kullanın. İlacınızın daha kısa ya da daha uzun aralıklarla kullanılması sakıncalıdır.
• Yutularak alınan bazı ilaçlar aç, bazıları ise tok karnına alınır. Bu konuda hekim ve diğer sağlık çalışanlarının önerilerinden ve ilacın kullanma talimatından yararlanın.
• İlacınızı doktorunuzun belirttiği tedavi süreci boyunca kullanın. Bu süreden önce ilacınızı kesmeniz ya da önerilenden daha uzun süre kullanmanız iyileşmenizi engelleyebilir.
• Tedavi, doktor tarafından kişiye özel olarak düzenlenir. Dolayısıyla yakınlarınıza, çevrenizdekilere ilaç önermeyin, onların önerileri doğrultusunda ilaç kullanmayın.

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Nedir? Toplum Bu Sorunla Nasıl Baş Edebilir?

İlaçların kullanımını doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendiren her türlü yanlış bilgi, akılcı olmayan ilaç kullanımı [AOİK] olarak tanımlanabilir. AOİK sorununun olduğu yerde, hekimlerden eczacılara, hemşirelerden sağlık merkezinde çalışan diğer kişilere kadar tüm sağlık çalışanlarının sorumluluğu vardır. Ulusal düzeyde ise sağlık otoritelerinden sağlık kuruluşlarına ve geri ödeme kurumlarından ilaç endüstrisine kadar çeşitli kurum ve kuruluşların da sorumlulukları bulunur. Bu sorumlulukların dışında en kritik olanı, ilacı kullanan kişilere, daha da genellemek gerekirse topluma aittir.

Bireyin ilaç kullanımı konusunda bilinçli hareket etmesi AOİK sorununun giderilmesinde önem taşır. İlaçla ilgili olarak kamuoyunu yanlış yönlendirenlere kanmamak, başkalarına ilaç tavsiye etmemek, kendisini AİK ilkelerine göre tedavi eden hekiminin talimatlarına uymak, gerektiğinde bunu talep etmek, hatta hekimlerin ve diğer sağlık çalışanlarının olması AOİK yaklaşımlarından korunmak, gerektiğinde yanlışlığı dile getirmek bireyin AOİK sorununun çözümüne katkı sunabileceği örneklerden bazılarıdır.

Hasta ve hasta yakınları;

• Hekime gereksiz ilaç yazdırmaktan kaçınarak,
• Hastalıkların tanısının doğru konulmasına yardımcı olarak,
• Tedavilerin düzenlenmesi sırasında sürece etkin katılarak,
• İlaçların bilinçsiz kullanımının önüne geçilmesi için toplumsal düzeyde gösterilen çabaya katılarak ilaçların akılcı kullanımına çok önemli katkı sağlayabilir.

Uzm. Dr. Kenan Esertaş / İç Hastalıkları

Çakmak Erdem Hastahanesi