Down Sendromu Hastalık Değil, Farklılıktır

Hastalığın hikayesi, 1866'da John Langdon Down adlı bir doktorun İngiltere'de zihinsel engelli çocukların, diğer çocuklardan farklı ortak özelliklere sahip bir dizi çocuğu tanımladığı bir makale yayınlamasıyla başladı. Zihinsel hastalıkla birlikte görülen sendromun adına Mongolizm adı verilmiştir. Ancak adı geçen sendromlu çocuklar Moğollara benzediği için 1960'ların başında asyalı genetik araştırmacılar tarafından terim, bilimsel kullanımdan çıkarıldı; bunun yerine "Down sendromu" olarak adlandırıldı.  1930'larda bunun kromozomal anormalliklerden kaynaklanabileceğini tahmin eden ilk kişiler Waardenburg ve Bleyer idi.

Down sendromu nasıl oluşur?

Kromozomlar, DNA ve diğer proteinlerden oluşan iplik benzeri yapılardır. Vücudun her hücresinde bulunurlar ve o hücrenin gelişmesi için gerekli olan genetik bilgiyi taşırlar. İnsan hücreleri normalde 23 çift halinde düzenlenebilen 46 kromozoma sahiptir. Bu 23 kromozomdan 22'si erkeklerde ve kadınlarda birbirine benzer; bunlara "otozomlar" denir. 23. çift ise cinsiyet kromozomlarıdır ('X' ve 'Y'). Hücre bölünmesi sırasında birçok hata meydana gelebilir. Anormal sayıda kromozomu olan bir sperm veya yumurta, normal bir eşle birleşirse, ortaya çıkan döllenmiş yumurtanın anormal sayıda kromozomu olacaktır. Down sendromunda, tüm vakaların% 95'i bu olaydan kaynaklanır; bir hücrede iki tane 21. kromozom vardır, bu nedenle ortaya çıkan döllenmiş yumurtanın üç 21. kromozomu vardır. Bundan dolayı Down sendromumun bilimsel adı, trizomi 21'dir. Yakın zamanda yapılan araştırmalar Down sendromunda, anormal hücrelerin yaklaşık% 90'ının yumurtada olduğunu göstermiştir. Kromozom ayrılmama hatasının nedeni bilinmemekle birlikte, kesinlikle anne yaşı ile bağlantısı vardır.    

Down sendromunda şüpheli genler:

• SOD1(Süperoksit Dismutaz)  - erken yaşlanmaya ve bağışıklık sisteminin işlevinin azalmasına neden olabilir.
• COL6A1 - kalp kusurlarına neden olabilir.
• ETS2- iskelet anormalliklerine neden olur.
• CAF1A -DNA sentezine zararlı olabilir.
• CBS (Sistatyon Beta Sentaz)  - metabolizmayı ve DNA yenilenmesini(onarımını) bozabilir.
• DYRK - zeka geriliğinin nedeni olabilir.
• CRYA1 -katarakt nedeni olabilir.
• GART - DNA sentezini ve onarımını bozabilir.
• IFNAR - bağışıklık sistemine ve diğer organ sistemlerine müdahale edebilir.

Down sendromu (DS) aynı zamanda otoimmünhastalıklarla - bağışıklık hücrelerinin kendi vücut hücrelerine karşı saldırıda bulunması- ilişkili genetik bozukluktur. Kromozom 21'de bulunan bir transkripsiyon faktörü olan otoimmün düzenleyici protein (AIRE), rastgele gen ekspresyonunu prostaglandin E(pGE) düzenleyerek otoimmünitede önemli bir rol oynar. 

Down sendromunda görülen fiziksel özellikler ve bazı hastalıklar

Bu bebekler doğduklarında farklı bir yüz görünümleri vardır. Başları ufak, arka kafa yassı, ense kısa ve geniştir. Burun kökü yassı, kulaklar kafada normalden düşük bir seviyede durur ve gözler birbirinden ayrık ve çekik görünür. Dil, normal konuşmayı önleyecek kadar genişlemiştir. Ensede genellikle boğumlar vardır. Bu bebeklerin kas gücü düşüktür. Geniş el, kısa ve tombul parmak ve sıklıkla avuç içlerinden birinde ya da ikisinde "Simian çizgisi" denilen tek bir çizgi vardır. Ellerin serçe parmakları genellikle içe doğru kıvrımlıdır. Vücut kısa ve tıknazdır. Çocukluk dönemlerinde solunum hastalıkları, kalp bozukluklarına rastlanabilir. 

Down sendromlu çocuklar arasında çok çeşitli zeka geriliği ve gelişimsel gecikme vardır. Bazı bebekler kalp kusurlarıyla doğar, bazılarında bu görülmez. Bazı çocukların epilepsi, hipotiroidizm veya çölyak hastalığı gibi hastalıkları vardır ancak bazı bireylerde bu durumlar görülmez.

Anne karnında tespit edilmesi mümkün

Trizomi 21 kalıtsal olabilir, bu nedenle ebeveynlerin kromozomlarını kontrol etmek önemlidir. İkili tarama testi, üçlü tarama testi, ultrasonografi ve diğer bazı tanı yöntemleri ile Down sendromundan şüphelenilen gebeliklerde ileri tetkikler yapılır. Özellikle ikili test sayesinde, doğru ölçülen bir ense kalınlığı ve burun kemiği ile birlikte down sendromlu bebeklerin %93’ünü tespit etmek mümkündür. CVS veya amniosentez ile kesin tanı konur. Down sendromu saptanmışsa aileye ayrıntılı genetik danışmanlık verilir. Günümüzde geçerli olan uygulamada anne-babanın aile bütünlüğüne ve kişisel kararlara saygı çerçevesinde, bu tanıyı ileten hekimin gebeliğin devamı veya sonlandırılması konusunda yorumda bulunmaması gereklidir.

Down sendromu her ne kadar kalıtsal hastalık olsa da çocuk uzmanları aileye danışmanlık yaparak bilgilendirmeli,  şu anda var olmayan ancak ilerde görüle bilen bulgular hakkında bahs edilmeli, tekrarlayan enfeksiyonların önüne geçmek için, otoimmuniteyi ve allerjik problemleri baskılamak ve kalp hastalıkların ilerlememesi için etkilenmiş hastalrın sağlıklı yaşamı için  bir takım önlemde bulunmalıdır.

Gelecek yüzyıla doğru…
Araştırmacılar, insan genom veritabanı da dahil olmak üzere, kromozomun tüm yapısını haritalama girişimleriyle meşguller. Yapılan araştırmalar şu anda kromozomların ayrılmama olayının nedenini ve zamanlamasını belirlemeye çalışmayı amaçlamaktadır.